Yapay Zekâya Karar Yetkisi Vermek Dijital Çağın En Tehlikeli Alışkanlığı Olabilir
Copilot, ChatGPT, Gemini ve Claude gibi sistemler rehberlik eder ama karar veremez
Yapay zekâ sistemleri 2025 itibarıyla hayatın her alanına nüfuz etmiş durumda. Microsoft Copilot, OpenAI ChatGPT, Google Gemini ve Anthropic Claude gibi araçlar; bilgiye erişim, içerik üretimi ve teknik analiz konularında milyonlarca kullanıcıya destek sunuyor. Ancak uzmanlar, bu sistemlere “Benim yerime karar ver” demenin hem psikolojik hem etik hem de hukuki açıdan ciddi riskler taşıdığını vurguluyor.
“Benim Yerime Karar Ver” Demek Ne Anlama Geliyor?
Karar sorumluluğunu dijital bir sisteme devretmek
“Hangi bölümü seçmeliyim?”, “Bu ilişkiyi bitirmeli miyim?”, “İstifa etmeli miyim?”, “Bu yatırımı yapmalı mıyım?” gibi sorular, bireyin hayatında doğrudan etkisi olan kararları kapsar. Bu tür sorulara yapay zekâdan yanıt beklemek, karar sorumluluğunu bir algoritmaya devretmek anlamına gelir. Uzmanlar, bu alışkanlığın bireysel iradeyi zayıflattığını ve yanlış yönlendirme riskini artırdığını belirtiyor.
Copilot ve Diğer Sistemler Ne Yapabilir, Ne Yapamaz?
Yapay zekâlar bilgi sunar, karar vermez
- ✅ Alternatifleri sıralar
- ✅ Genel avantaj-dezavantaj analizi yapar
- ❌ Kişisel değerleri, duygusal bağları veya özel koşulları değerlendiremez
- ❌ Karar sorumluluğunu üstlenemez
Uzmanlar Uyarıyor: “Yapay Zekâ Tavsiye Eder, Yön Vermez”
Psikologlar ve hukukçular ortak görüşte
Psikolog Dr. Elif Karaca, “Yapay zekâya karar yetkisi vermek, bireyin öz farkındalığını ve sorumluluk duygusunu zayıflatır. Bu sistemler rehberlik edebilir ama duygusal bağlamı anlayamaz” diyor. Hukuk uzmanları ise, yapay zekâya verilen karar yetkisinin hukuki geçerliliği olmadığını ve sorumluluğun her zaman kullanıcıda kaldığını vurguluyor.
Yapay Zekâya Karar Sormanın 5 Kritik Riski
Yanlış yönlendirme, duygusal kopukluk ve sorumluluk kaybı
- 📌 Kendi değer yargılarını göz ardı etme
- 📌 Duygusal bağlamı dışlayan kararlar alma
- 📌 Yanıltıcı genellemelerle hareket etme
- 📌 Karar sonrası sorumluluğu yapay zekâya yükleme
- 📌 Kendi yaşam kontrolünü algoritmalara devretme
Copilot’un Yaklaşımı: Bilgilendir, Yönlendirme
Microsoft’un etik ilkeleri doğrultusunda tasarlanmış bir sistem
Copilot, kullanıcıya bilgi sunar, seçenekleri açıklar ve karar sürecini destekler. Ancak hiçbir zaman “şunu yap” veya “bunu seç” gibi yönlendirici ifadeler kullanmaz. Bu yaklaşım, kullanıcıların kendi kararlarını bilinçli şekilde vermesini teşvik eder.
Sonuç: Karar Senin, Bilgi Bizden
Yapay zekâlar güçlü araçlardır ama insan yerine geçemez
ChatGPT, Copilot, Gemini ve Claude gibi sistemler; bilgi sunmak, analiz yapmak ve alternatifleri göstermek için tasarlanmıştır. Ancak karar verme süreci, bireyin değerleri, duyguları ve yaşam koşullarıyla şekillenir. Bu nedenle, yapay zekâya “Benim yerime karar ver” demek yerine, “Kararımı destekleyecek bilgi ver” demek daha sağlıklı bir yaklaşımdır.
